U danu kada se održava konstitutivna sednica Skupštine Vojvodine, Savez vojvođanskih Mađara (SVM) u nju ulazi sa skoro dvostruko više poslanika, nakon izborne pobede koju su u toj stranci okarakterisali kao istorijsku.

SVM, sestrinska stranka Fidesa (Fidesz) mađarskog premijera Viktora Orbana, postala je treća po jačini stranka u Vojvodini – autonomnoj pokrajini na severu Srbije, koja se graniči sa Mađarskom.

“Ovo je najbolji rezultat SVM u protekle tri decenije”, ocenio je Balint Pastor, visoki funkcioner te stranke u razgovoru za Radio Slobodna Evropa (RSE).

U izbornoj noći, 21. juna, lider SVM Ištvan Pastor izjavio je na konferenciji za novinare da je njegova stranka “pobednik današnjih izbora”. Na nivou države, rekao je, SVM će imati onoliko poslanika koliko ih nije imao u poslednjih 27 godina.

“Ne sećam se da je Savez vojvođanskih Mađara na lokalnim izborima dobio ovoliko glasova”, rekao je Ištvan Pastor na konferenciji, nabrajajući vojvođanske opštine u kojima je njegova stranka pobedila.

Mađarska zajednica je najbrojnija manjinska zajednica u Srbiji. Njeni pripadnici čine oko 3,5 odsto ukupnog stanovništva.

SVM je jedina mađarska stranka u Srbiji, a za svoj uticaj može itekako da zahvali mađarskom premijeru Viktoru Orbanu.

Bliske veze Orbana i SVM

Najjača mađarska stranka uz podršku zvanične Budimpešte je u proteklim godinama značajne napore uložila u sopstveno pozicioniranje na srpskoj političkoj sceni. Vlada mađarskog premijera Viktora Orbana je pokrenula nekoliko privrednih programa u Vojvodini, pa čak i u centralnom delu Srbije, upravo u saradnji sa SVM, odnosno kroz fondaciju koju ta stranka vodi.

O bliskosti dve stranke govori i činjenica da je SVM pred prošlogodišnje izbore za evropski parlament u Srbiji vodila kampanju glasanja za Orbanov Fides. Pravo glasa su imali svi koji žive u Srbiji, a imaju mađarsko državljanstvo i registrovali su se za glasanje. Gotovo svi Mađari u Srbiji imaju dvojno državljanstvo.

SVM i Fides spaja i mađarski političar iz Vojvodine, Andor Deli, koji je evroparlamentarac iz redova Fidesa, ali je takođe i član SVM.

Balint Pastor za RSE, ipak, ističe da politika njegove stranke nije formirana po zahtevu Mađarske, već naprotiv, kako je rekao, zvanična Budimpešta podržava ideje SVM.

“Nismo mi stranka koja realizuje zamisli mađarske Vlade u vezi sa ekonomskom politikom i podrškom malim i srednjim preduzećima, ugostiteljima, poljoprivredi, već je proces išao obrnutom putanjom. Stručnjaci SVM su izradili program razvoja naše zajednice u Vojvodini i taj program je predstavljen i premijeru Orbanu koji je stao iza tog programa”, naveo je on i dodao da je “ovaj program svakako dobar ne samo mađarskoj zajednici već čitavoj Srbiji.”

Da je dobar celoj Srbiji misli i lider vladajuće stranke Srpske napredne i predsednik Srbije, Aleksandar Vučić, koji država bliske odnose sa mađarskim premijerom, za koga kaže da je “iskreni prijatelj Srbije”.

Orban je bio prvi lider zemlje članice EU koji je čestitao Vučiću na izbornoj pobedi.

Filozof Mark Lošonc, koji godinama prati mađarski politički život u Srbiji, objasnio je za RSE da će Orban pokušati da izdejstvuje slične pozicije SVM-u na političkoj sceni Srbije kao što je to ta mađarska stranka imala u prethodnom periodu, a to su pozicije državnih sekretara, ali i predsednika Skupštine Vojvodine.

“Odnos Vučić – Orban je izuzetno važan i dugoročno gledano jer je ta dinamika poboljšala i relaciju Beograd – Budimpešta. Istovremeno, SVM-u su bitni i rezultati i programi, odnosno ulaganja koja su postignuta pomoću zvanične Budimpešte u Vojvodini, a pre svega kroz fondaciju koju su zajedno oformili oni i Vlada Mađarske”, kaže on.

‘SVM spona između Vučića i Orbana’

SVM može da računa ubuduće na devet mandata u Skupštini Srbije, što je značajno veći broj u odnosu na prethodne izbore kada je imala četiri mandata. Stranka može da računa i na jedanaest mesta u Skupštini Vojvodine, što je skoro pa dva puta više nego u prethodnom sazivu.

Iako funkcije, kako Balint Pastor navodi, nisu u prvom planu, nakon konsultacija SVM sa predsednikom Srbije Aleksandrom Vučićem sredinom jula predstavnici te stranke su izjavili da očekuju da budu deo vladajuće većine na svim nivoima.

Tada je predsednik SVM Ištvan Pastor naveo da SVM želi da učestvuje u izvršnoj vlasti na nivou republike na nivou državnih sekretara u nekoliko ministarstava.

Ištvan Pastor, koji je u prethodnom sazivu Skupštine Vojvodine vodio tu instituciju, je na konstitutivnoj sednici Skupštine Vojvodine 31. jula izabran da opet bude na čelu pokrajinskog parlamenta.

“Ištvan Pastor i SVM su najbitnija spona između Aleksandra Vučića i Viktora Orbana, između naša dva naroda”, rekao je u svom obraćanju na sednici pokrajinski poslanik Damir Zobenica iz redova SNS, koja je predložila Pastora za predsednika Skupštine Vojvodine.

Upitan za druge funkcije kojima se SVM nada, Balint Pastor nije dao precizan odgovor.

“Mislim da ovaj rezultat svakako doprinosi tome da imamo jake pozicije da bismo ostvarili naš program. SNS ima natpolovičnu većinu, pa bi bilo preambiciozno da ističemo neke funkcije, jer one nisu svakako u prvom planu”, rekao je Balint Pastor za RSE.

Manevarski prostor određen odnosima Vučića i Orbana

Mark Lošonc smatra da manevarski prostor SVM u velikoj meri određuje relacija Vučić – Orban.

“SVM nema baš veliku autonomiju u tom manevarskom prostoru. Činjenica jeste da imaju brojčano više mandata ali je pitanje da li ovo podrazumeva i kvalitativni rast, odnosno da li će nešto postići time što imaju više poslanika”, objasnio je Lošonc.

Za Balinta Pastora, izbori su pokazali da je SVM jači od mnogih stranaka koje su bile značajne u prethodnim godinama, kako u Beogradu, tako i u Novom Sadu.

“Siguran sam i u to da smo u Vojvodini dobili glasove i od pripadnika drugih zajednica, jer u prethodnom periodu se dokazalo da smo mi jedna stranka koja sve vreme dosledno zastupa interese ne samo Mađara već i onih u čijem su fokusu pitanja koja su vezana za autonomiju Vojvodine, brži evropski put Srbije, i pitanja koja su u vezi sa modernizacijom i poljoprivrednom”, dodao je on.

Subotica i dalje neosvojiva

Ipak, istorijski uspeh SVM, ipak, nije uspeo da osigura toj stranci pobedu u najsevernijem gradu Srbije, Subotici, gde se nalazi i sedište SVM.

Stranka po drugi put nije uspela da povrati taj grad, koji je nekada predvodila, a koji od 2016. vodi Srpska napredna stranka na čijem je čelu predsednik Srbije Aleksandar Vučić.

O značaju grada za SVM i Orbana govori i činjenica da je Mađarska izdvojila 1,6 miliona evra za rekonstrukciju sinagoge u tom gradu, a na potpisivanju sporazuma 2015. godine, koji je prethodio rekonstrukciji, Nacionalni savet Mađara je dobio mogućnost da odlučuje o sadržajima koji će se tamo organizovati.

Iako je SVM u promovisanje sopstvenog programa tokom kampanje uložio značajan napor, naprednjaci predvođeni aktuelnim gradonačelnikom Subotice, Bogdanom Labanom uspeli su da za SNS 21. juna obezbede 31 mandat, dok je SVM osvojio 22 mandata što je za 11 više nego na izborima pre četiri godine.

Formiranje lokalnih vlasti još nije započeto u tom najsevernijem gradu Vojvodine, koji se nalazi odmah pored granice sa Mađarskom, ali je sasvim izvesno da SVM neće imati poziciju prvog čoveka grada, a na to je i sam Ištvan Pastor ukazao u svojoj objavi na društvenim mrežama neposredno posle junskih izbora.

“I dalje sam uz vas i ostaću sa vama, iako ne sa mesta gradonačelnika”, naveo je on na društvenoj mreži Fejsbuk.

Svi Orbanovi interesi

Premijer Mađarske, Viktor Orban, itekako je zainteresovan za Vojvodinu i Srbiju. O tome govore i mnogobrojni projekti koje u Srbiji finansira Budimpešta, ali i poslovi koji su povezani sa Orbanom lično.

Pored već pomenutog finansiranja poljoprivrednika sa mađarskim državljanstvom u Vojvodini, Vlada Mađarske finansira u ovoj pokrajini i razvoj turizma i uvođenje novih tehnologija.

Srbija i Mađarska takođe imaju i zajedničku inevsticiju – fabriku za preradu voća H&S u Arilju.

Orban je u septembru 2018. godine otvorio novu fudbalsku akademiju u vojvođanskoj opštini Bačka Topola, poklon Mađarske vredan 9,5 miliona evra.

Prema pisanju Balkanske istraživačke regionalne mreže (BIRN) firme povezane sa državnim vrhom Srbije i Viktorom Orbanom preuzele su posao zamene ulične rasvete širom Srbije.

Mađarska OTP banka je 2017. godine preuzela i jednu od najvećih banaka u Srbiji – Vojođansku banku.

Orban je 6. maja na svom Facebook profilu objavio kartu predratne Mađarske koja pokazuje delove regiona, uključujući i Vojvodinu kao deo te zemlje. To, međutim, nije izazavalo nikakve reakcije u krugovima vladajuće koalicije u Srbiji.

Među poslednjim većim projektima dogovorenim između Srbije i Mađarske je pruga Beograd – Budimpešta.

Mađarska je 24. aprila potpisala sa Kinom sporazum o kreditu za finansiranje tog projekta, a detalji su čuvani kao tajna, čime se dovode u pitanje transparentnost i odgovornost tog posla, izvestili su mediji.

Kako je 24. aprila rekao mađarski ministar finansija Mihalj Varga, pruga će biti gotova do 2025. godine i Mađarsku će učiniti centrom evropske logističke mreže za kinesku robu koja dolazi u Evropu preko Grčke.

Izvor: Norbert Šinković (Radio Slobodna Evropa)

Ištvan Pastor i Viktor Orban, naslovna fotografija: vmsz.org.rs