Postoji nekoliko razloga zbog kojih se smanjuje broj Mađara koji žive u Vojvodini. Demografski razlog, na primer, je taj, što je broj novorođenih daleko ispod broja preminulih. U ovom radu se bavimo sociološkim uzrokom opadanja stanovništva, iseljavanjem. Od Drugog svetskog rata, u Vojvodini možemo razlikovati nekoliko talasa raseljavanja. Tokom ovih perioda, dogodili su se društveni događaji koji su ubrzali i iseljavanje učinili masovnim. Mnogi su već u Titovoj Jugoslaviji otišli na privremeni rad ili se trajno naselili u Nemačkoj, a zatim je usledila emigracija u ratno vreme, tokom perioda ekonomskog embarga devedesetih. Početkom 2000 – ih, širenje dvojnog državljanstva je takođe povećalo prazninu i depopulaciju našeg regiona.
Ovaj rad nastoji da sumira rezultate istraživanja emigracije, podržanog od fondacije National Endowment for Democracy. Zbog nedostatka podataka, nije moguće objektivno pratiti i istraživati stvarnu emigraciju statističkim i administrativnim sredstvima, međutim, migracijski potencijal možemo proceniti na drugačiji način, putem istraživanja javnog mnjenja. Praćenje ovih društvenih procesa je problematično, jer se period tokom kog neko odlučuje da napusti svoju domovinu može podeliti u nekoliko faza: informisanje o mogućnostima zaposlenja u inostranstvu, probni period u inostranstvu, povremeni povratak kući, putovanje na posao, preseljenje porodice, integracija dece u novo društvo, stalno preseljenje. U svakoj fazi, proces iseljavanja se može preokrenuti, ako nešto ne ispadne kako je planirano. Svi gore navedeni odeljci se ne pojavljuju u zvaničnoj srpskoj statistici.
Prema našem istraživanju, 30,6 posto mađarskih porodica u Vojvodini (uzimajući u obzir njihove bliže rođake), ima članove porodice koji žive u inostranstvu. Većina njih ima bliske rođake u Mađarskoj, Nemačkoj i Austriji.
U 17,9 posto porodica, jedan ili više ćlanova radi privremeno u inostranstvu, većina u Mađarskoj, Austriji i Nemačkoj.
Članovi porodice koji uče u inostranstvu nalaze se u 21,9 posto mađarskih porodica, većina u Mađarskoj.
Ispitano po regionima u Vojvodini, možemo reći da najviše porodica čiji članovi porodice žive ili uče u inostranstvu, ima u severnoj i srednjoj Bačkoj i Banatu. Najveći deo članova porodice koji privremeno rade u inostranstvu nalazi se u zapadnoj Bačkoj. Gore navedeni problemi manje utiču na postotak mađarskih porodica koje žive u južnobačkoj regiji.
Što se obrazovanja tiče, što su viši stepen obrazovanja imali ispitanici, to je udeo članova porodice koji žive i rade u inostranstvu bio manji, ali je u tom slučaju udeo članova porodice koji uče u inostranstvu bio veći.
Možda je zanimljivije i važnije pitanje za budući razvoj broja Mađara u Vojvodini to, koliko njih (koji i dalje žive u Vojvodini) planira da radi u inostranstvu na duži ili kraći period ili da tamo živi. 17,6 posto Mađara u Vojvodini planira da se zaposli u inostranstvu na nekoliko nedelja ili meseci, a 13,6 posto planira da tamo radi nekoliko godina. 17,9 je postotak onih koji planiraju da žive u inostranstvu. Naravno, postoji preklapanje između ovih postotaka, jer na primer 70 posto onih koji planiraju dugogodišnji rad u inostranstvu takođe planira i da živi tamo. Veći je udeo ispitanih muškaraca koji planiraju da rade u inostranstvu, dok je veći postotak žena koje žele da žive u inostranstvu. Ako se posmatra regionalno, može se reći da je najmanji postotak među Mađarima koji žive duž Tise, a koji planiraju da rade ili se nastane u inostranstvu, a najviše u severnom, srednjem i zapadnom delu Bačke.
Takođe je veoma važno pitanje u našem istraživanju bilo i to, da li je onima iz uzorka već palo na pamet da emigriraju iz Srbije. 53 posto Mađara u Vojvodini uopšte ne razmišlja o iseljavanju, dok 23 posto razmišlja o tome, 11, 3 posto je već odlučilo da emigrira, a 7,7 bi želelo da napusti Srbiju, ali nema mogućnosti za to. Prema ovim podacima, skoro polovina Mađara u Vojvodini su potencijalni emigranti, koji ili planiraju, ili čekaju priliku, ili su već doneli odluku. Kod mlađih starosnih grupa je veći procenat onih koji žele da odu u inostranstvo: otprilike četvrtina njih između 18 i 35 godina je već odlučila da se presele u inostranstvo. Takođe je za razmišljanje podatak da su više od 10 posto ljudi starijih od 65 godina potencijalni emigranti. Regionalno gledano, prema obrazovanju, nema značajnih razlika u pogledu migracionog potencijala, međutim, što je neko više vezan emocionalno za Srbiju, to manje razmišlja o iseljavanju odavde.
Razumevanje motivacije iza odluke o emigraciji je isto tako važan faktor kao i sam stepen emigracije. Zašto ljudi odlučuju da napuste svoju domovinu, i u jednom novom društvu, ostavljajući rođake i prijatelje iza sebe, često od nule započinju novi život? Postoji li razlika između motivacije mladih i starijih ljudi za emigraciju?
74,2 posto vojvođanskih Mađara koji razmišljaju o emigraciji, napustilo bi Srbiju zbog boljih uslova života, 11,9 posto zbog nepovoljnog položaja manjima i još 10.1 posto zbog spajanja porodice. Preostalih 3,8 posto je navelo druge razloge svog potencijalnog iseljavanja: školovanje dece, bolja zdravstvena zaštita, finansijska i politička sigurnost, pronalaženje sigurnosti za penziju i profesionalni razlozi. Nije iznenađujuće što starosna grupa od 18, do 35 godina ima u najvećem procentu razlog za iseljavanje radi boljeg života, međutim, zanimljivo je napomenuti da srednja i najstarija starosna grupa ima najveći procenat onih koji su izabrali kao razlog nepovoljni položaj manjina.
Na pitanje zašto ljudi napuštaju Srbiju, većina ispitanika je navela ekonomske razloge: bolji život, više mogućnosti za posao, veća plata, više poštovanja, korupciju, političke razloge, mirniji život. Deo ljudi je rekao samo to, da bi otišli zbog ambicije, iz mode, zbog većih zahteva ili karijere.
Takođe smo pitali, kao pandam gornjim pitanjima, šta bi trebalo da se dogodi da se oni koji su se iselili vrate u Srbiju. U bliskoj vezi sa prethodnim pitanjem su ovi odgovori: jača ekonomija, bolje obrazovanje, veće plate, bolje mogućnosti zapošljavanja, viši životni standard, sigurnost, normalni životni uslovi. Osim toga, bilo je i onih koji su mogućnost povratka videli i u promenjenom političkom okruženju: drugi predsednik, promena rukovodstva, prava demokratija, da Vojvodina ne mora da plaća Beogradu. Osim ovoga, bilo je i ciničnih odgovora, poput onog da je potrebno čudo da bi se oni koji su se iselili vratili kući.
Jedno od pitanja u istraživanju je bilo i to, da ako bi ispitanik preseljenjem mogao poboljšati svoje uslove života i rada, koliko bi bio voljan da se preseli sa svog trenutnog mesta. Dobili smo zanimljive rezultate koji podstiču razmišljanje: ljudi bi se najradije preselili u Mađarsku, ako bi se njihovi životni uslovi poboljšali, a najmanje u regione Srbije van Vojvodine. Radije bi se preselili na drugi kontinent ili drugu istočnoevropsku zemlju, nego u južne regione Srbije. Gledano po starosnim grupama, može se reći da su mladi mobilniji nego stariji.
Sumirano, spremnost na emigraciju je i dalje velika među Mađarima u Vojvodini. Oko četvrtine mladih ljudi je već odlučilo da napusti svoju domovinu. Najpopularnije destinacije su Mađarska, Austrija i Nemačka. Procenat Mađara u Vojvodini koji planiraju da rade u inostranstvu je oko 15 posto. Mađari bi svoju domovinu napustili uglavnom radi bolje egzistencije. U slučaju mobilnosti zarad posla, može se reći da bi se Mađari u Vojvodini uglavnom preselili u Mađarsku, u obližnje naselje ili obližnju opštinu, međutim, u delove Srbije van Vojvodine veoma nevoljno.
Postavlja se pitanje da li se gore opisani društveni procesi mogu preokrenuti. Ispitivanje mađarskog društva (gde je u poslednje vreme postignut značajan ekonomski napredak, ali je politička atmosfera i dalje podeljena), počeo je neki povratni tok emigranata, ali iseljavanje nisu uspeli da zaustave. Dakle, ekonomski oporavak ne mora nužno zaustaviti proces iseljavanja, jer je to društveni proces koji određuje mnogo više faktora, na koji između ostalog, utiče političko okruženje, funkcionisanje društvenih podsistema, javno raspoloženje, vizija, osećaj slobode i mnogi drugi objektivni i subjektivni faktori.
Robert Badiš
Foto: yuga.at
