Prema poslednjem popisu stanovništva, u Skorenovcu živi 1344 stanovnika, od kojih je velika većina poreklom iz Rumunije, a koji su se u podunavsom regionu naselili početkom 1880-ih. Njihovi preci su pobegli u Moldaviju pred siculenskim masakrom 1764. godine. U to vreme je Marija Terezija htela da regrutuje ljude iz Skorenovca kao vojnike, ali su oni tradicionalno pružali samo usluge granične straže, pa su to videli kao smanjenje svojih privilegija. Vođe Skorenovčana okupile su se u Siculeniju, Austrijanci su napali selo, a u tom napadu je poginulo oko 200 ljudi.
Naselili su se u Moldaviji, u selima Čangoša (etnički Mađari rimokatoličke vere, koji žive uglavnom u Rumuniji u oblasti Moldavije), a onda ih je Nadraš Hadik naselio u Bukovinu, pošto je Monarhija u to vreme stekla ovu teritoriju. U Bukovini je osnovano pet sekeljskih naselja, Hadikfalva i Andrašfalva u čast Andraša Hadika, Jožeffalva u čast cara Jozefa, kao i Fogadjišten (Bog te blagoslovio, prim.prev.) i Ištenšegič (Pomozi Bože, prim.prev.), što pokazuje njihovu snažnu religioznost.
Porodice koje su se ovde naselile počele su da rastu, njihova sela su postala prenaseljena, pa se javila potreba da se neki od njih presele na istorijsku teritoriju Mađarske, te se jedna grupa preselila u oblast Deva, Barcašag, a druga u Podunavlje. Međutim, sudbina Sekelja koji su ostali u Bukovini i dalje se komplikovala. Posle mirovnog ugovora kojim je okončan Prvi svetski rat, deo Bukovine je došao pod vlast Rumunije, a rukovodstvo je pokušalo da potisne sve manjine. Rodila se potreba da se raseljeni Sekelji vrate kući. 1941. godine, prilikom pripojenja Bačke, bukovinski Sekelji preseljeni su u sela koja su dobrovoljci evakuisali, ali su morali da beže posle „malog mađarskog sveta“, odnosno u jesen 1944. godine. Konačno su se nastanili u Tolnanskom okrugu, umesto raseljenih švapskih stanovnika, a grupa njih je pala kao žrtva partizanskog terora. U Bukovini još samo groblja otkrivaju da su tamo nekada živeli Sekelji.
Dolaskom u Podunavlje, naseljenike je dočekala poplavna ravnica, a Sekelji koji su se ovde naselili učestvovali su u regulaciji Dunava. Nažalost, prvih godina je voda odnela selo, pa su se oni odselili dalje od vode.
Skorenovac se takođe često pominje kao najjužnije mađarsko naselje u Karpatskom basenu.
Ko su Palćani?
Nekada su u selu živeli i Nemci, a danas pored Sekelja ovde žive i Srbi i Bugari katolici, koji se nazivaju Palćani. Naziv potiče od izraza Pavlov sledbenik. Njihov jezik je jedan stariji, dijalekatski oblik bugarskog, a pišu latiničnim slovima. Broj katoličkih Bugara se smanjuje, ali ih ima i u Eržebetlaku i u Lukačfalvi.
Međutim, na teritoriji današnje Rumunije živi veća zajednica, njihov broj je oko osam hiljada, imaju svoje novine, postoji radio na bugarskom jeziku, na u šest parohija propoved teče i na palćanskom jeziku.
Ova etnička grupa postoji još od raskola, odnosno velikog raskola 1054. godine, jer je grupa Bugara ostala lojalna rimskom papi. Preci Palćana bavili su se rudarstvom, uglavnom vađenjem zlata. U današnjem Cipariju i oko njega, formirana je veća zajednica, gde je delovao i franjevački samostan i škola, ali su bili prinuđeni na bekstvo tokom austrijsko-turskih ratova krajem 17. veka. Prvo su došli u Havašfeld, ali nisu dobili dozvolu za naseljavanje, pa su se raselili po terioriji Moldavije i Havašfelda, a neki od njih su otišči i u Transilvaniju, saksonsku oblast oko Sibinja i Brašoa. Druga grupa njih, čiji potomci danas žive u Skorenovcu, naselila se u Banatu 1738. godine. Na nagovor njihovog biskupa Nikole Stanislaviča, Marija Terezija im je dala dozvolu da dođu u opustošeno područje i tako su stigli u Staro Bešenovo i Vingu. Palćanska zajednica je brzo rasla i da se širi. Na teritoriji današnje Vojvodine došli su u Jašu Tomić, Ečku, Lukino Selo, a zatim je grupa odatle nastavila u Podunavlje.
Prisustvo Bugara u selu
Trenutno u Skorenovcu živi malo Bugara. U porodicama se trude da sačuvaju i prenesu jezik, ali nedostatak obrazovanja na maternjem jeziku ubrzava njihovu asimilaciju. Činjenica da postoji mnogo mešovitih brakova takođe promoviše asimilaciju.
Dok je ranije, pa i 40-ih godina 20. veka, bilo sramota izabrati supružnika druge nacionalnosti, danas je to potpuno prihvaćeno i postalo je uobičajeno. U to vreme, međutim, porodice su to teško prihvatale, nisu podržavale takve parove, a mladi su često morali i da beže.
Drugi problem je što se misa na bugarskom retko održava, mogu da slušaju reč Božiju na mađarskom ili hrvatskom, pa ni u crkvenom životu ne mogu da koriste svoj maternji jezik. Sačuvali su i dva događaja, koji se smatraju bugarskim praznicima u selu. Jedan je praznik Malih Svetih, koji se praznuje prvog dana nove godine. Njihov drugi praznik je Baba Marta, koji je prolećni praznik. Tada pale vatre na ulici, a mladi je preskaču, dozivajući toplo vreme. Tradicija Palćana, slična zimskim maškarama, koja postoji u zemljama mađarskog govornog područja, živi i dalje. Ova tradicija održava se poslednje februarske večeri, a i Skorenovčani redovno učestvuju u ovim proslavama.
U Skorenovcu se većina Bugara stopila sa Sekeljima koji čine 88 posto stanovnika sela, te govore i ovim dijalektom, ali vode računa o svom bugarskom identitetu.
Ilonka Tot
Crkva Svetog Stevana Kralja u Skorenovcu (Foto: mapio.net)
